Dünya’da endüstri ve işçi kooperatifi denilince ilk akla gelen bu yapılanma katılımcı girişimciliğin referans noktası olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde genel olarak bilinen ismiyle MCC (Mondragon Corporacion Cooperativa) ismini İspanya’nın Bask bölgesinde yer alan Mondragon kasabasından almıştır. Bu kasabaya 1941 yılında gelen Arizmendiarrieta adında bir rahip, öğrencilerini özellikle demokrasi, dayanışma ve özyönetim konularında bilinçlendirmeye çalışmıştır. Bu öğretiden etkilenen öğrencilerden bir grup, 1955 yılında çalıştıkları fabrikadan ayrılarak Ulgor’da ilk kooperatifi kurmuşlar, 1956 yılında Mondragon’a nakledilen kooperatif, 1959’da “Talleres Ulgor SCI” adı ile resmi olarak onaylanmıştır. İlk kooperatifin kuruluşundan 1970 yılına kadar geçen sürede, 41 kooperatifi kapsayan ve yaklaşık 8000 civarında çalışana sahip bir kooperatif birliği oluşmuştur. Bu dönemde ayrıca, kooperatiflere yardımcı mahiyette ve birbirleri ile sıkı işbirliği içinde çalışan; finansman, işçi ve patent hakları ile ihracat konuları ile ilgilenen üç yardımcı kuruluş kurulmuştur. Bu kuruluşlar arasında, üyelerinin tasarruflarını toplayıp kooperatifin geliştirilmesine yönelten finansman kurumu Caja Laboral (işçi sandığı) ve patent haklarının ödenmesi ile ilgili olarak kurulan, ancak 1962 yılında teknoloji eğitimi ve araştırması konusunda yüksek öğretim kurumuna dönüşen Politeknik Okulu oldukça dikkat çekicidir. 1970’li yılların ortalarından itibaren dünya genelinde görülmeye başlanan ekonomik kriz İspanya’yı da etkilemiştir. Sanayi kesiminde yüksek oranda işsizliğin olduğu bu dönemde Caja Laboral’a bağlı kooperatifler gerileme bir yana istihdam konusunda artış sağlamışlardır (Rehber, 2011). 

​

Mondragon deneyiminde 1955 ile 1985 yılları arasında devam eden dinamik, gelişime ve büyümeye açık dönem, İspanya’nın 1986 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğuna katılımına ilişkin planın getirdiği büyük ekonomik değişiklikler neticesinde bir müddet yavaşlamış, bununla birlikte kooperatif hareketi de kendini yenileyerek 1984 yılında, bugün varlığını sürdüren yapının öncüsü olan Mondragon Kooperatif Grubunu kurarak, örgütsel alanda önemli bir adım atmıştır. Kooperatifçiliğin yayılması ve güçlenmesi adına, yöneticiler için hizmet içi eğitim veren bir diğer yardımcı kuruluş OTALORA’nın oluşturulması da yine bu dönemde gerçekleşmiştir. Mondragon Kooperatif Grubu, 1990 yılı sonu itibarı ile 23.130 işçiye istihdam sağlamayı başarmıştır (Mondragon-Corporation, 2014).

Hızla gelişen küreselleşme sürecinde Grup varlığını sürdürebilmek için, uluslararası piyasalara açılmış ve bir dizi ülkede üretim tesisleri kurarak yurtdışında genişlemeye başlamıştır. İlk olarak 1990 yılında Meksika'da Copreci tesisi kurulmuş ve İspanya dışında kurulu tesis sayısı 2008 sonuna kadar 73'e, 2012 yılı sonunda  ise 105’e ulaşmıştır (Ormaetxe, 2003). Mondragon modeli bu süreç neticesinde dünyada pek çok ülkeye ilham kaynağı olmuş, hatta bazı ülkeler işçi kooperatiflerindeki deneyimin paylaşılması için doğrudan Mondragon Kooperatif Grubu ile temasa geçmiştir. Örneğin ABD’deki Çelik İşçileri Sendikası 2009 yılında işçi kooperatifleri kurulması amacıyla Mondragon Grubu ile anlaşma yapmıştır (Wilson, 2009).

​

Mondragon Grubu, insan odaklı, katılım ve dayanışma felsefesine sahip ve işin paylaşılması kültürü ile birleşmiş kooperatiflerden oluşmaktadır. Bu kültürün temelinde işin bir dizi ilkeye, kurumsal değerlere ve işletme politikalarına göre paylaşılması yatmaktadır (Larranaga, 1998). Bu çerçevede Mondragon Kooperatif Grubu aşağıda yer verilen 10 temel kooperatifçilik ilkesinde türetilen bir ortak kültüre dayalı surette yapılanmıştır (Mondragon Corporation, 2014):

​

• Açık Giriş

• Demokratik Yönetim,

• Çalışanların Hakimiyeti,

• Sermayenin İkincil Yapısı ve Yalnızca Bir Araç Olarak Kabul Edilmesi,

• Katılımcı Yönetim,

• Ücret Dayanışması,

• Kooperatifler Arası İşbirliği,

• Toplumsal Dönüşüm,

• Evrensellik,

• Eğitim

• ​

Mondragon Grubunda yöneticiler ile en düşük maaşı alan fabrika veya saha işçilerin ücretleri arasında ne kadar fark olacağı işçiler tarafından demokratik şekilde tespit edilir. Yöneticiler ile en düşük ücreti alan işçilerin arasında bazı kooperatiflerde 9 kat, bazılarında 3 kat, ortalama olarak ise en fazla 5 kat fark olabilir. Bir diğer deyişle Mondragon Grubuna bağlı herhangi bir kooperatifin yöneticisi, o kooperatifte çalışanlara verilen en düşük maaşın 5 katından daha fazla maaş alamaz. Aslında yönetici ile ortalama işçinin maaşı arasındaki fark daha da azdır. Zira en düşük maaşı alan işçi sayısı çok sınırlıdır, pek çok iş nitelik gerektirdiği için daha yüksek ücrete tabidir (Herrera, 2004).

​

Mondragon deneyiminin en ilgi çekici yönlerinin başında teknoloji, inovasyon ve eğitime verdikleri önem ve bilhassa kooperatifçilik eğitimine yaptıkları katkı gelmektedir. Grup tarafından kurulan Mondragon Üniversitesi öğrencilerin bilgi ve becerilerinin gelişmesini sağlamak amacıyla iş hayatı ile- özellikle Mondragon kooperatifiyle- yakın ilişki kuran bir kooperatif üniversitesidir. Gruba bağlı surette, Garaia İnovasyon Parkında kurulu 12 teknoloji merkezinde ve kooperatiflerin kendi Ar-Ge departmanlarında Kurumsal Bilim ve Teknoloji Planı oluşturulmuştur. 12 teknoloji merkezi odak sektörlerin gelişiminde temel bir rol oynamaktadır (Mondragon Corporation, 2014). Teknoloji merkezleri 2009 yılında 742 kişiyi istihdam ederken, 53.700.000 Euro tutarında bir bütçesi bulunmaktaydı (Mondragon Corporation, 2014). 2012 yılına gelindiğinde ise teknoloji merkezleri ve Ar-Ge birimlerinin istihdam sağladığı kişi sayısı 2000 kişi civarına çıkmıştır. Aynı yıl içinde, Grubun elde ettiği gelirin % 19’unun, son beş yılda geliştirilen ürünlerden gelmesi ve Mondragon’a ait 564 patent bulunması Ar-Ge alanındaki istihdam ve yatırımın geri dönüşünün sağlandığının bir göstergesidir.

​

Mondragon Kooperatif Grubu, 2011 yılında 120 kooperatif ve bu kooperatiflere ait 256 işletme ile federasyon şeklinde örgütlenmiştir. Bugün Mondragon Corporacion Cooperativa’nın 80000’in üzerinde üye işçisi vardır ve Bask bölgesinin en büyük işvereni konumundadır. İspanya genelinde %22’nin üzerinde olan işsizlik oranı Bask bölgesinde %7,9’dur. Avrupa’nın en büyük işçi kooperatifidir, İspanyanın en büyük ilk 10, Avrupa’nın en büyük ilk 50 özel sektör kuruluşu arasındadır. Sahip olduğu üniversitede 4000’den fazla öğrenci eğitim görmektedir. 2012 yılı Temmuz ayında kredi notu İspanya’nın kredi notunu aşmıştır (The Workers Cooperative Network , 2012).

​